Malacca / Melaka

Twee uur rijden van Kuala Lumpur, op een afstand van 147 km, ligt de historische stad Malacca aan de westkust van Maleisië. Dit was in de 15de eeuw het centrum van het Maleisische sultanaat. Het werd gesticht door een gevluchte Sumatraanse prins, Parameswara, die naar men zegt de stad heeft genoemd naar de melaka-boom waar hij ooit onder ging zitten om uit te rusten. Gedurende de bloeiperiode werd in de haven druk gehandeld in goud, zijde, thee, opium, tabak, parfum, kruiden en andere handelswaar uit de naburige landen, Europa en Zuid-Amerika. Malacca bereikte het hoogtepunt van zijn macht tijdens het bewind van sultan Mansur Shah, die regeerde van 1459 tot 1477. Het belang van de stad, vooral zijn rol in de specerijenhandel, was voor de Portugezen, de Hollanders en de Britten aanleiding om de haven te koloniseren. Zij allen lieten hun erfenis achter, die nu nog goed te zien is.

Het schitterende rode Stadthuys werd in 1650 gebouwd nadat de Nederlandse VOC het gezag overnam van de Portugezen in 1641 en was de officiële residentie van de Hollandse gouverneurs tot het begin van de 18de eeuw. Het was het Nederlandse administratief centrum tot 1824 en ook de Engelsen behielden het in deze functie. Tot 1979 werd de staat Malacca van hieruit bestuurd. De oorspronkelijke kleur van het gebouw was wit, de rode kleur dateert van omstreeks 1820. Tijdens het bewind van de Britten werd het gebouw meerdere malen gerestaureerd, maar het artistieke design van de Nederlanders, dikke brikken muren (met originele Zeeuwse bakstenen) met grote ramen en deuren, werd behouden. Tijdens renovatiewerken in 1985 zijn verschillende voorwerpen gevonden die in het staatsmuseum voor het publiek tentoongesteld worden. Nadat het stadthuys zijn bestuursfunktie verloor werd het Musium Sejarah (Historisch Museum) er gevestigd. Behalve traditionele Chinese en Maleise kostuums zijn er authentieke Portugese en Hollandse voorwerpen tentoongesteld. Het Stadthuys is het oudste Nederlandse gebouw in Azië. Naast het Stadthuys ligt de Christ Church (Jezuskerk), die in 1753 werd voltooid. Deze vormt een prachtig voorbeeld van Hollandse architectuur. Een opmerkelijk onderdeel van de kerk is het plafond, waarvan de 15 m lange balken elk gemaakt zijn van een enkele boom. De 200 jaar oude kerkbanken staan er nog steeds. Boven het altaar is een voorstelling van Het Laatste Avondmaal te zien, geschilderd op geglazuurde tegels, en op de vloer liggen grafstenen met Armeense opschriften. De toegang tot de kerk is gratis, maar een gift om de kerk in goede staat te houden is welkom. Verderop, naast het Maleisische jeugdmuseum, ligt de St. Francis Xavier-kerk uit 1849.

Op de heuvel waar het vroegere paleis van de sultan van Malacca staat, bevindt zich de ruïne van de St. Paul's-kerk. Hij werd gebouwd in 1521 door een Portugese kapitein, Duarte Coelho, en werd de 'Maria-Boodschap' genoemd, maar stond bekend als de 'Onze-Lieve-Vrouwe-op-de-Heuvel'. Toen de Hollanders de macht overnamen in Malacca, gaven ze de kerk een andere naam. Het lichaam van de H. Franciscus Xavirius werd hier korte tijd bewaard voor het naar Goa in India werd gebracht. Het lege en open graf is nog steeds te zien in de kerk. De Hollanders gebruikten de kerk als fort en als begraafplaats voor belangrijke doden. Tegenwoordig staan de granieten grafstenen van de Hollanders en de Engelsen tegen de muren van deze ruïne opgesteld.

Waar men in de ruïne van de St. Paul's-kerk hoofdzakelijk Hollandse grafstenen vind is dit eigenaardig genoeg niet het geval op The Dutch Graveyard, de Nederlandse begraafplaats, dat aan de achterkant van de heuvel is gelegen. Deze begraafplaats werd voor het eerst gebruikt aan het einde van de 17de eeuw. Men kan er 5 Nederlandse en 33 Britse graven terugvinden. Het werd in twee stadia gebruikt, van 1670 tot 1682 en later van 1818 tot 1838. Toen de Britten Malacca overnamen in 1795 gebruikten ze eerst St. Paul's Hill om er hun doden te begraven. Pas in 1818 maakten ze ook gebruik van de Nederlandse begraafplaats. De eerste Brit die hier werd begraven was kapitein John Kidd, kapitein van een schip, de laatste was de vrouw van een Britse officier in 1838. De meeste Britten die er begraven liggen waren leger of marine personeel, ook de vrouwen van de officiers werden hier begraven. Het graf dat de meeste aandacht trekt heeft een grote kolom, en is dat van twee officieren die het leven lieten tijdens de oorlog tussen de Britten en Nanning in het binnenland van Malacca in 1831 en 1832. Deze begraafplaats is opgenomen als nationaal monument (Antiquities Act, 1976).

Niet ver van de St. Paul's-kerk ligt A Famosa, het grote fort dat in 1511 door de Portugezen werd gebouwd. Tijdens de schermutselingen tussen de Portugezen en de Hollanders in 1641 werd een groot deel van het gebouw beschadigd, maar de Hollanders herstelden het in 1670. Toen Malacca werd overgedragen aan de Engelsen, begonnen die met het afbreken van het fort, totdat Sir Stamford Raffles, de stichter van Singapore, daar een stokje voor stak. Hij slaagde er echter slechts in de toegangspoort te redden. De Porta de Santiago is zodoende het enige bouwwerk dat nog herinnert aan het Portugese tijdperk.

Naast het fort bevindt zich een reconstructie van het 15de-eeuwse sultanspaleis, gebouwd volgens de oorspronkelijke tekeningen van het oude paleis, die werden gevonden in de Maleisische kronieken, de Sejarah Melayu. Ondanks het ingewikkelde ontwerp, zeven overdekte veranda's met scherp aflopende daken, is er geen enkele nagel gebruikt bij de bouw ervan. Nu is er het cultureel museum gevestigd.

Tegenover het paleismuseum ligt de Historic City Memorial Garden. Het monument herinnert aan het feit dat Malacca op 15 april 1989 tot historische stad werd verklaard. Naast de gedenktuin vindt u de Proclamation of Independence Memorial, een Hollands koloniaal gebouw waar vroeger de Malacca Club was gevestigd. Er is nu een tentoonstelling te zien, gewijd aan de gebeurtenissen die leiden tot de Maleisische onafhankelijkheid.

We verlaten het historische plein. Met een taxi (10 minuten) of een betjak-fiets (20 minuten) komt u op de Jalan Tun Tan Cheng Lock (de vroegere Heerenstraat, tegenwoordig bekend als de 'Miljonairsstraat'), een smal straatje waar oude koopmanshuizen staan, die de gouden dagen van de rijke Baba Nonya-gemeenschap in herinnering roepen. Dit is het oude gedeelte van de stad. Smalle 'fivefoot ways' voor de winkelhuizen leiden naar een grote houten deur en ramen met luiken ervoor, die beschilderd zijn in mooie, verschoten kleuren. De meeste gevels van deze huizen zijn versierd met fraaie tegelmotieven en fijn houtsnijwerk dat bloemen en vogels voorstelt. Sommige huizen zijn toe aan reparatie, maar de half vervallen staat waarin de gebouwen verkeren, draagt eigenlijk alleen maar bij aan de authentieke indruk die dit gedeelte van de stad maakt. In deze straat moet u zeker de nummers 48 en 50 bezoeken. Dat is het adres van het Baba Nonya Museum: een prachtige verzameling Chinese huisraad van parelmoer en marmer, zijden borduurwerk, familie-erfstukken, lantaarns, een bruidskamer compleet met po en spuwbak, prachtige schilderingen op zijde en andere sierlijke voorwerpen. Meisjes gekleed in sarongs en geborduurde kraagjes die ook wel kebaya worden genoemd, leiden u rond door het grote huis dat in het bezit is van de rijke familie Chan, die zijn fortuin maakte in de handel in specerijen. De heer Chan Cheng Siew (van de tweede generatie van de familie) bouwde het huis in 1896. Kijkt u wanneer u binnenkomt even naar het schilderij van de vrouw des huizes, mevrouw Chan, een dame van gewicht, in elke zin van het woord. Haar grote, van schitterend borduurwerk voorziene jurk hangt aan de muur. Tegenwoordig wordt het museum beheerd door de heer Chan Kim Lay, een lid van de vierde generatie, die af en toe bereid is een en ander te vertellen over zijn buitengewoon interessante familie. Het museum is meer dan een tentoonstelling: de levensstijl van een typisch rijke Peranakan-familie uit de beginjaren van de 20ste eeuw komt hier tot leven. Ze vormden een onderdeel van de sociale elite van die tijd en ontvingen de koloniale machthebbers op een voorname wijze, dat blijkt uit de tentoongestelde dure flessen cognac en whisky, de zilveren voorwerpen en het porseleinen servies. Het museum is geopend van zaterdag tot woensdag van 10.00 tot 12.30 uur en van 14.00 tot 16.30 uur; op donderdag van 9.00 tot 12.00 uur.

Jalan Hang Jebat, de vroegere Jonkersstraat, is een paradijs voor antiek- en curiosaverzamelaars. U vindt hier talloze traditionele winkels naast elkaar en ze hebben de prachtigste verzamelingen, die soms stammen uit de 17de eeuw. Ze verkopen echter ook moderne souvenirs uit Indonesië en andere naburige landen. Het is niet moeilijk om urenlang door te brengen tussen de koopwaar en in sommige winkels krijgt u zelfs een verfrissend drankje of Chinese thee terwijl u aan het rondsnuffelen bent. Vlak in de buurt, op de Jalan Tokong, staat de oudste tempel van het land, de Chang Hoon-tempel, die in 1646 werd gebouwd met materialen afkomstig uit China. Mythologische figuren sieren het overhangende dak en binnen is de tempel rijk versierd met houtsnij- en lakwerk.



Zicht op de Malacca rivier
(Foto: Maleisie.be)


De Sam Po Kong-tempel dateert uit 1795 en is gewijd aan admiraal Cheng Ho, een eunuch die de afgezant was van de Chinese Ming-keizer en Malacca voor het eerst bezocht in 1409. Tijdens de reis schijnt er door een zware storm een gat in het schip geslagen te zijn. Het schip zou zeker zijn vergaan, ware het niet dat een vis genaamd Sam Po het gat met zijn eigen lichaam dichtstopte en zodoende het schip van de ondergang redde. De tempel ligt aan de voet van een hoge heuvel, Bukit Cina (Chinese Heuvel). Ooit was dit de verblijfplaats van prinses Hang Lih Po en haar gevolg van 500 hofdames, toen ze hier in 1459 kwam om te trouwen met sultan Mansur Shah. Tegenwoordig is het de grootste Chinese begraafplaats buiten China; er liggen 25.000 graven op een oppervlakte van 25 ha. Veel grafstenen stammen nog uit de Ming-periode. Het rustige terrein is ook populair onder joggers. Naast de Sam Po Kong-tempel bevindt zich de Hang Li Po-bron (ook bekend als Sultan's bron), die werd gebouwd voor de prinses. De bron verdroogde nooit, ook niet in tijden van grote droogte. Er wordt gezegd dat mensen die er water uit drinken, zeker terugkomen in Malacca. Maar die veronderstelling kan niet worden gecontroleerd, want rond de bron staat een hek.

Ongeveer 20 km van Malacca ligt de Air Keroh Nature Belt aan de Air Keroh Road met picknick plaatsen, een natuurpark en Mini Malaysia. In dit openluchtmuseum zijn traditionele Maleise huizen te zien uit alle dertien staten, er zijn demonstraties van traditioneel amusement en culturele voorstellingen. Sinds kort vind men er ook huizen van de ASEAN-landen terug. Vlak bij licht de Malacca Zoo, die wordt beschouwd als de beste dierentuin van de zuidelijke staten. Er is een vlinderboerderij en een reptielenhuis, waar de oppassers met doodsverachting allerlei stunts uithalen: ze worstelen met de krokodillen en gaan op hun rug zitten. Ook proberen ze geld tussen de kaken van de dieren vandaan te halen.

Wie in Malacca verblijft en een strand wil bezoeken, kan naar Pulau Besar (Groot Eiland). Het eiland ligt 4 km van de kust en is naar verluidt de vestigingsplaats van een van de eerste beschavingen van Maleisië. Ondanks de naam is het een klein eiland, maar een van de mooiste in de Straat Malakka met een weelderig tropisch woud en een rustige, smaragdgroene zee.

Toen de sultan Mansur Shah trouwde met de Chinese prinses Hang Li Poh, nam zij een gevolg van 500 vooraanstaande Chinezen met zich mee. Uit hun huwelijken met lokale Maleiers zijn de Peranakan (dat betekend: hier geboren) voortgekomen, die Baba's en Nyonya's worden genoemd. Vervolgens vestigden zich een groot aantal Chinese kooplieden langs de Straat Malakka; ook zij trouwden met Maleise vrouwen. De Peranakan zijn een bewijs van de volledige integratie van Chinese immigranten. Voorbeelden van deze unieke vermenging zijn te vinden in de taal, maar ook in de kleding: Nyonya's dragen zowel cheongsam als sarong kebaya. Op culinair gebied zijn ze zeer vaardig: ze combineren de Maleise specerijen met Zuid-Chinese kooktechnieken en hebben zo een kookkunst ontwikkeld die een van de beroemdste van Maleisië is.

De Euraziaten in Malacca stammen af van de 16de eeuwse Portugese veroveraars. Behalve hun Portugese namen hebben ze ook hun karakteristieke levenswijze behouden en ze spreken nog steeds Cristao, een dialect uit de 16de eeuw dat tegenwoordig in Portugal nauwelijks nog wordt gesproken. De kleine gemeenschap is geconcentreerd rond het Portuguese Square, waar het tijdens feesten bruist van gezang en dans; zo is er bijvoorbeeld het Festa de San Pedro op 29 juli, dat gevierd wordt met een 'open huis'.