Het volk

De Maleisische cultuur kan het beste worden omschreven als een smeltkroes: immigranten uit China, India en Europa hebben een grote invloed gehad op de bevolking en samen met de sterke inheemse cultuur vormen ze een maatschappij die typisch Maleisisch genoemd kan worden. Hoewel de gemeenschappelijke taal het Bahasa Malaysia (het Maleisisch) is, heeft zich door de nauwe integratie van de diverse volken een taal ontwikkeld die afgeleid is van alle bevolkingsgroepen. Het is niet ongewoon wanneer men iemand uit Maleisië in één zin Maleise, Chinese, Indiase, Engelse en zelfs Portugese woorden hoort gebruiken. Huwelijken tussen leden van verschillende rassen zijn heel gewoon en geaccepteerd; de kinderen die uit zulke huwelijken voortkomen, zijn de ware Maleisiërs van de toekomst.

De bumiputra, ofwel 'zonen van de aarde', zijn die volken wier cultuur inheems is in dit gebied, zoals de Maleiers, de Orang Asli Maleisische schiereiland en de inheemse stammen in Sarawak en Sabah. Ook de Maleiers die hier aan het eind van de 19de eeuw en in de 20ste eeuw uit Sumatra de Straat Malakka overstaken, de Javanen, vooral die afkomstig zijn uit het gebied aan de westkust van Johor, Selangor en Zuid-Perak, en de Bajau uit Sabah, die van oorsprong uit het Sulu-gebeid op de Filippijnen komen, worden bumiputra genoemd. Tot de niet-Maleise bumiputra worden de inheemse stammen uit Sarawak en Sabah gerekend. De bumiputra genieten speciale privileges, bijvoorbeeld op het gebied van huisvesting, handel en het bezit van land, als onderdeel van een beleid dat erop gericht is hen dezelfde economische status te verlenen als de Chinezen en delen van de Indiase gemeenschap, want die controleren voor een groot deel de economie.

De niet-bumiputra gemeenschap bestaat uit Chinezen, Indiërs en andere kleine bevolkingsgroepen, zoals de Singalezen, Euraziaten en Europeanen. De Chinezen en Indiërs vestigden zich massaal in Maleisië in de 19de eeuw. Zij kwamen af op de snelle economische ontwikkeling van het land, die het gevolg was van het open handelsbeleid van de Engelsen.

Van de Maleiers is bekend dat zij drieduizend jaar geleden in Cambodja, op het Maleisische schiereiland en op de eilanden in de Grote Oceaan hebben gewoond. De Maleiers die afkomstig waren van het schiereiland hadden nauwe banden met de Maleiers op Sumatra; eeuwenlang vormde de Straat Malakka geen politieke grens, maar een passage die verschillende groepen van dezelfde familie met elkaar verbond. Het waren ervaren zeevaarders, ze beschikten over geavanceerde landbouwmethoden en konden metalen werktuigen vervaardigen, zoals de bijl en de schoffel. Ze vonden de kris uit - een korte dolk die specifiek is voor de Maleisische cultuur. Hun traditionele geloof was gebaseerd op het animisme en hoewel ze daarna volgelingen werden van de islam, is het geloof in bovennatuurlijke krachten niet verdwenen.

De Maleiers leven voornamelijk in de landelijke gebieden. Het zijn boeren, sommigen hebben kleine palmolie- of rubberplantages. De kustbewoners zijn vaak vissers of hebben een kokosplantage. Op het platteland leven de Maleiers in hechte gemeenschappen; ze wonen in de traditionele kampong of houten paalwoningen. De inwoners bedruipen zichzelf: ze verbouwen groenten en fruit, en houden kippen, geiten, buffels en koeien. In elk dorp staat een surau, een kleine moskee, want het dagelijkse leven speelt zich af rond de islam. De meeste Maleise vrouwen dragen traditionele kleding: de baju kurung met een sarong, De mannen dragen een baju Melayu met een sampin, een korte sarong die ze rond hun middel winden; deze kleding wordt echter bijna alleen nog tijdens officiële gelegenheden gedragen. Door het nieuwe economische beleid spelen veel Maleiers tegenwoordig een belangrijke rol in de politiek en de handel.

Voor de komst van de Maleiers werd het Maleisische schiereiland bewoond door de voorouders van een aantal bevolkingsgroepen die nu bekend staan onder de naam Orang Asli, het oorspronkelijke volk. De oudste groep, de Semang, is van oudsher een nomadisch volk van jagers en verzamelaars in de bergachtige binnenlanden. Ze bouwden hutten van bamboe met een dak van bladeren, waar ze slechts tijdelijk in woonden. De Senoi en de Protomaleiers kwamen later. Deze bedreven verschillende soorten landbouw, maar leefden ook van de visserij en de jacht. Veel Orang Asli wonen nu op een vaste plek. Het zijn boeren en ze worden steeds meer betrokken bij de moderne economie van Maleisië.

De Iban vormen de grootste etnische groep in Sarawak. Ze wonen meestal in longhouses op de laagvlakten langs de rivieren. Hoewel velen zich hebben bekeerd tot het christendom of de islam, hebben ze hun sterke culturele identiteit behouden. Mythische helden en godheden worden nog steeds aanbeden en dromen en voorspellingen spelen een grote rol. De Iban zijn een sociaal volk die houden van feesten, dansen en het drinken van veel tuak, rijstwijn, hun traditionele drank. Bezoekers van een longhouse van de Iban zijn verzekerd van een warm welkom. De Kayan en de Kenyah leven in de hoger gelegen gebieden van de rivieren de Rajang en de Baram in stevige, zorgvuldig geconstrueerde huizen. Ze staan bekend om hun artistieke en muzikale vaardigheden en om hun gastvrijheid. In het zuidwesten van Sarawak wonen de Bidayuh, een zachtaardig en vreedzaam volk dat ooit slachtoffer was van de toen oorlogszuchtige Iban.

De Melanau wonen langs de kust en verbouwen sago, hun belangrijkste voedingsmiddel. De meeste zijn moslim en velen zijn een gemengd huwelijk aangegaan met een Maleier. Door hun vroegere animistische geloof, kennen ze echter het gebruik van het snijden van 'ziektebeeldjes', de zogeheten belum. Na de genezingsceremonie wordt de belum achtergelaten aan de rand van het bos of in de rivier gegooid zodat hij naar zee kan drijven. Op die manier neemt hij de ziekte van de patiënt met zich mee. Melanaukunstenaars zijn bedreven in het bouwen van boten en grafzerken. Daarnaast vlechten ze op vakkundige wijze decoratieve manden en zonnehoeden, de zogeheten terindak.

De Kadazan zijn de grootste etnische groep in Sabah. Ze vormen eenderde van de bevolking in deze provincie, de meeste zijn rijstboeren. Hun traditionele kleding is zwart met gouden en zilveren linten en glimmende versieringen. In de meer afgelegen gebieden dragen de vrouwen spiraalvormige, koperen kettingen, enkelringen en armbanden. De grote, aardewerken kruiken die vroeger voor begrafenissen werden gebruikt, bevatten nu tapai, rijstwijn, die tijdens festiviteiten en ceremonies overvloedig wordt geschonken.

De Bajau, die oorspronkelijk afkomstig zijn uit het zuiden van de Filippijnen, leven als zeenomaden. Ze varen langs de kusten van Semporna, Kudat en Kota Belud en komen alleen aan land om hun doden te begraven.

De grootste intocht van Chinezen in Maleisië vond plaats in de 19de eeuw. Sommigen kwamen als vluchtelingen uit hun vaderland, dat door oorlog werd geteisterd, anderen kwamen om te werken in de tinmijnen of om handel te drijven. Ze vestigden zich aanvankelijk langs de Straat Malakka en in Singapore, maar later verspreiden zij zich over andere delen van het land. Tegenwoordig wordt het grootste deel van de handel en industrie van het land beheerst door de Chinezen, wat duidelijk te zien is in de drukke Chinese wijken in Kuala Lumpur (in Jalan Petaling), Penang, Alor Setar, Ipoh en de meeste andere grote steden. De verschillende dialecten en cultuurvormen van de 19de-eeuwse Chinese immigranten zijn van generatie op generatie bewaard gebleven, net als het clan-systeem, dat een belangrijke bijdrage leverde aan hun commerciële succes. Tegenwoordig bestaat de bevolking van Maleisië voor ongeveer eenderde uit Chinezen.

Grote aantallen Indiërs werden aan het eind van de 19de eeuw door de Britten vanuit Zuid-India hier naartoe gebracht om op de rubberplantages te werken en om wegen en spoorwegen aan te leggen. Lang daarvoor was echter al een kleiner aantal islamitische Indiërs aangekomen om in textiel te handelen. De Indiërs uit het zuiden zijn hindoe. Traditionele Indiase dansen worden nog steeds uitgevoerd tijdens festiviteiten of bruiloften. De Maleisische culinaire gewoonten zijn sterk beïnvloed door de Indiase keuken.